پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر_ افسانه شیپوری: بهره‌مندی از سواد که حداقل آن خواندن و نوشتن است حق هر انسانی است که مرز باسوادی با بیسواری را مشخص می‌کند. ۱۷ شهریور ماه برابر با ۸ سپتامبر، روز جهانی مبارزه با بیسوادی نامگذاری شده است. جمهوری اسلامی ایران از بدو تاسیس همواره تدابیری جهت مبارزه و ریشه‌کنی بیسوادی را در دستور کار قرار داده و تا به امروز راه‌کارها و برنامه‌های مدونی را در پیشبرد سوادآموزی همگانی در شهرها و روستاهای مختلف کشورمان اتخاذ کرده است.

دکتر علی اکبر آسا، مدیر مؤسسه بین‌المللی «دید‌بان عدالت» در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر اقدامات این مؤسسه را در جهت ریشه‌کنی بیسوادی درمناطق محروم و دورافتاده کرمان و تهران تشریح کرده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

مؤسسه بین‌المللی دیدبان عدالت چه اقداماتی را در راستای مبارزه با بیسوادی در تهران و کرمان به ویژه مناطق محروم انجام داده است؟

مؤسسه ما حدود ۵ سال است که در جنوب استان تهران و در شهرستان رودبار جنوب و بخش جازموریان خدمات آموزشی و اجتماعی ارائه می‌کند. آنچه که مدنظر ما است گسترش و تعمیم عدالت آموزشی است که طبیعتا مقابله با بیسوادی و توانمندسازی افراد در حوزه آموزش می‌تواند یکی از مأموریت‌های موسسه ما تلقی شود.

با توجه به بررسی‌ها و شناسایی‌های صورت گرفته در جنوب کرمان مشخص شد که اکثر جمعیت میانسال و سالخورده‌ی این منطقه بیسواد یا کم‌سواد هستند و به همین دلیل فرزندان‌شان هم از انگیزه و حمایت لازم و کافی در حوزه آموزش و تحصیل برخوردار نیستند.

متأسفانه آموزش رسمی که توسط آموزش و پرورش سرپرستی می‌شود در این منطقه کارآمدی چندانی نداشته، علتش هم این است که این منطقه یکی از مناطق دورافتاده است و حدود ۴۰۰ کیلومتر از مرکز استان فاصله دارد و نظارت جدی آنجا صورت نمی‌گیرد و این مسئله باعث شده آموزش، کیفیت مناسبی نداشته باشد.

تمام تلاش ما این است که بتوانیم در حوزه آموزش و آسیب‌های اجتماعی در این منطقه رشد ایجاد کنیم و در این راستا حمایت‌ها و نگاهمان در حوزه آموزش معطوف به معلمان و اولیای آموزشی است که اگر توانمندی‌شان افزایش یابد می‌توانند ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان برقرار کنند تا کودکان تحصیل را رها نکنند. به همین خاطر سلسله کارگاه‌های آموزشی با موضوع “ارتباط مؤثر و انتقال مفاهیم” را برای معلم‌های این منطقه برگزار کردیم.

اقدام دیگر ما “ترمیم و بهسازی فضاهای بصری و آموزشی” در مدارس است چرا که فضاها مثلا برای دانش‌آموزان ابتدایی مناسب نبود. دیوارها علاوه بر کثیفی هیچ رنگ و لعابی نداشت که در دانش‌آموزان انگیزه ایجاد کند، ما تعدادی از مدارس را انتخاب کردیم و متناسب با سن دانش‌آموزان رنگ‌آمیزی و نقش‌هایی نیز روی در و دیوار ترسیم کردیم. در مدارسی که کتابخانه‌ای وجود نداشت کتابخانه ایجاد کردیم . در مدارس دیگر که کتاب‌ها بر مبنای سن دانش‌آموزان موضوع بندی نشده بود کتاب‌ها را متناسب با سن کودکان موضوع‌بندی کردیم که هم مهارت‌های مطالعاتی و هم انگیزه دانش‌آموزان افزایش یابد.

در دوره همه‌گیری کرونا، ۲ سایت کامپیوتر برای آموزش مجازی دانش‌آموزان در این مناطق ایجاد کردیم تا کیفیت آموزش کودکان بالا برود. همچنین هر دوماه یکبار تیمی از معلمان را به این مناطق اعزام می‌کنیم تا اشکالات درسی دانش‌آموزان را برطرف نمایند.

آیا در حوزه کودکان بازمانده از تحصیل در دوران کرونا و به ویژه کودکان دارای معلولیت این مؤسسه اقداماتی انجام داده؟ اگر بله، آماری در این زمینه بفرمایید؟

در مناطق جنوب کرمان بحث دانش‌آموزان با استعداد مطرح است. اما در اطراف تهران و در مناطق پر آسیب تهران بحث کودکان بازمانده از تحصیل مطرح است. در سال‌های قبل و همچنین در دوران کرونا در منطقه دروازه‌غار و مناطق حاشیه تهران و کوره پس‌خانه‌ها و در منطقه پاکدشت، ورامین و همچنین منطقه کن اردوهایی را برای خانواده‌های ساکن در این مناطق برگزار و خدمات روانشناسی به آنها ارائه کردیم. چون آموزش به صورت حضوری تعطیل شده بود بسیاری از خانواده‌ها لوازم لازم برای آموزش مجازی را در اختیار نداشتند به همین خاطر با هماهنگی شوراهای روستاها در مدارس و مساجد بزرگ فضاهایی را برای آموزش مهارتی دانش‌آموزان ایجاد کردیم و تیمی از پزشکان، روانپزشک‌ها و مربیان آموزشی را با حفظ پروتکل‌های بهداشتی به این مناطق اعزام کردیم تا مشاوره و خدمات تخصصی و درمانی و همچنین ایمن‌سازی و راه‌های مقابله با کرونا را به دانش‌آموزان آموزش و ارائه دهند.

در خصوص کودکان استثنایی و دانش‌آموزان معلول نیز در حاشیه تهران اردوهایی برگزار و به آنها خدمات آموزشی ارائه کردیم.

آمار در حوزه‌های مختلف آموزشی و اقدامات مؤسسه ما متفاوت است. در حوزه‌های آموزشی ۳۰ نفر سال گذشته و ۲۳۰ نفر امسال بورسیه کردیم،اما در حوزه‌هایی همچون رفع اشکال یا تدریس‌های نوبه‌ای بیش از ۱۰۰۰ دانش آموز در تهران، پلدختر و جنوب کرمان از خدمات آموزشی ما استفاده کرده‌اند.

برای کاهش بیسوادی در استان کرمان چه راه‌کارهایی را در پیش گرفته‌اید؟

در استان کرمان توجه ما متمرکز بر تقویت وارتقاء سطح و کیفیت آموزش است چون آن چیزی که عمدتا باعث ترک تحصیل دراین مناطق می‌شود کیفیت پایین آموزش و عدم پیگیری است. مثلا دانش‌آموزی الان کلاس ششم است اما یک خط از کتاب را نمی‌تواند بخواند و حتی اسم و فامیل خود را کامل نمی‌تواند بنویسد.
مؤسسه دیدبان عدالت یک مرکز به اسم “مدرسه ایران” با هدف شناسایی استعدادهای برتر در منطقه جنوب کرمان راه‌اندازی کرد. در این طرح افراد با استعدادی که در روستای خود دسترسی به آموزش ندارند از حمایت‌های مؤسسه ما برخوردار می‌شوند تا بتوانند به دیگران نیز آموزش دهند.

در حال حاضر مدرسه ایران سال دوم فعالیتش را پشت سر می‌گذارد. همانطور که پیش از این اشاره کردم سال گذشته ما ۳۰ دانش‌آموز را در منطقه زهکلوت و رودبار جنوب بورس کردیم و به آنها آموزش دادیم. چون سال گذشته سال اول طرح ما بود ما جامعه آماری کمتری داشتیم اما امسال از ابتدای سال که سال دوم این طرح است بیش از ۲۳۰ نفر از دانش‌آموزان را در مناطق جنوب کرمان شناسایی و ثبت نام کردیم. پایه آموزش‌های ما در این مدرسه مجازی است اما هر ۴۵ روز یک بار معلم‌ها در منطقه حاضر می‌شوند و آموزشی که به صورت مجازی ارائه شده را پیگیری می‌کنند و در کلاس‌های رفع اشکال به پرسش‌های دانش‌آموزان پاسخ می‌دهند. علاوه بر این همه دانش‌آموزان در مدرسه ایران هفته‌ای ۲ ساعت از مشاوره روانشناسی برخوردارند و مهارت زندگی و مهارت مطالعه و برنامه‌ریزی را یاد می‌گیرند تا بتوانند بهتر شرایط خود را مدیریت کنند.

در دوران کرونا ریشه‌کنی بیسوادی به ویژه بیسوادی در میان دختران و زنان از زمان فعالیت دیدبان عدالت در مناطق روستایی و کم‌برخوردار کرمان تا چه اندازه با کاهش همراه بوده است؟

هدف ما تقویت آموزش است. تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان در مناطق جنوب کرمان بورسیه ما هستند که تعداد زیادی از آنها را هم دختران تشکیل می‌دهند. تمام تلاش ما این است که بنیه‌ی علمی این کودکان بالا برود و در این جهت از بهترین معلم‌ها استفاده کردیم. قطعا در آینده تمام این کودکان همیارهای ما در منطقه خود خواهند شد چون سطح آموزش در این منطقه بالاتر می‌رود و تعداد افرادی که از تحصیل و آموزش با کیفیت محروم می‌شوند بسیار اندک خواهد شد.

در نهایت بهترین راهکار در خصوص ارتقاء هر چه بیشتر سوادآموزی در مناطق محروم کرمان را تشریح فرمایید؟

بهترین راهکاری که می‌تواند سوادآموزی را در جنوب استان کرمان توسعه و ارتقاء دهد نظارت بر اجرای کیفیت مناسب آموزش است. متأسفانه در این مناطق سطح نظارت بسیار پایین است. با توجه به اینکه افرادی که در مناصب آموزشی قرار می‌گیرند قوم و خویش هستند اگر نکته منفی در حوزه آموزش ببینند چشم‌پوشی می‌کنند و پیگیر نمی‌شوند سطح کیفیت آموزش ارتقاء نمی‌یابد و ضررش به مردم می‌رسد.

طرح‌هایی را درخصوص راه‌اندازی شبکه دیدبان‌ها در مناطق روستایی ارائه کردیم که می‌تواند به سیستم نظارتی کمک کند و مشکلات حوزه آموزشی را برطرف نماید. تا زمانی که مبنای سیستم آموزشی رسمی تغییر نکند قطعا کیفیت سوادآموزی در این مناطق پایین است اما اگر این سیستم تغییر کند و نظارت قوی صورت بگیرد دیگر شاهد بیسوادی در این مناطق نخواهیم بود.